Danışman

60 yaşındayım ve kişisel nedenlerden dolayı işimden ayrıldım. Şu anda seçeneklerimi değerlendiriyorum ve mesleki emeklilik maaşımı (pansiyon kasa) erken çekmeyi düşünüyorum. Aynı zamanda, emekli maaşım tek başına yeterli olmayacağı için işsiz olarak kayıt yaptırıp yeni bir iş de arayabilirim. Ancak bir arkadaşım bunu yaparsam işsizlik fonundan hiçbir şey alamayacağımı söyledi. Bu doğru mu?

NATASA JEVDENIC: Hayır, bu artık doğru değil. Yasal hükümler 1 Ocak 2024 tarihinde AHV/AVS reformu ile değişti. Bu yıldan itibaren, bir mesleki emeklilik maaşının (pansiyon kasa) veya AHV emeklilik maaşının erken çekilmesi artık işsizlik parası alma hakkını ortadan kaldırmıyor. Bu gibi durumlarda işsizlik sigortası fonu, hak kazanma koşullarının yerine getirilip getirilmediğini kontrol edecektir. Mesleki emeklilik programından ve/veya AHV'den alınan yardımlar daha sonra aylık işsizlik ödeneğinden tamamen düşülecektir. Eğer günlük işsizlik ödeneği emekli maaşından yüksekse, günlük işsizlik ödeneği ödenir. Günlük işsizlik maaşı emekli maaşından düşükse, işsizlik fonu tarafından herhangi bir ödeme yapılmaz. (Work, 30.5.24)

Şu anki işime iki yıldan biraz daha uzun bir süre önce başladım. Vasıflı işçi açığı nedeniyle işverenim 31 Aralık 2023 tarihine kadar çalışmam durumumda bana 5.000 CHF ikramiye sözü verdi. Bu yazılı olarak kararlaştırıldı. Ancak 2023'ün sonunda, iş ilişkisi hala sona ermemiş olmasına rağmen sadece 4.000 İsviçre Frangı aldım. Bu konuda patronuma başvurduğumda, ikramiyenin işverenin takdirine bağlı olduğunu ve kötü iş durumu nedeniyle bana ek bir aylık maaş ödemenin mümkün olmadığını söyledi. Doğru mu söylüyor?

Myriam Muff: Hayır. İkramiyenin belirli bir ölçüde işverenin iradesine bağlı olduğu doğrudur. İkramiye, Noel veya mali yıl sonu gibi belirli durumlarda işveren tarafından yapılan özel bir ödemedir. İkramiyenin özelliği, maaşa ek olarak ödenmesi ve işveren tarafından gönüllü olarak ödenmesidir. Örneğin, ikramiyenin miktarı iş performansının kalitesine, işin gidişatına veya işveren tarafından serbestçe belirlenebilecek diğer kriterlere bağlı olarak belirleniyorsa durum böyledir. Sizin durumunuzda, şirkete olan sadakatiniz için size, işin gidişatından bağımsız olarak, önceden kararlaştırılan sabit bir miktar şeklinde açık bir vaatte bulunulmuştur. Federal Yüksek Mahkeme'nin içtihadına göre, önceden kararlaştırılan sabit bir miktar ikramiye teşkil edemez. Bu nedenle işvereniniz, kararlaştırılan 5.000 CHF'yi koşulsuz olarak size ödemekle borçludur. Dolayısıyla bu bir maaştır ve işverenin takdirine bağlı bir ikramiye değildir. (Work, 08.03.2024)

İşsizim ve aynı zamanda IV/AI'den bir karar bekliyorum. İşsizlik sigortası en az yüzde 20 oranında çalışabilir durumda olmamı şart koşuyordu. Bu bir süre için mümkün oldu. Ne yazık ki birkaç ay sonra hastalığım şiddetli bir şekilde nüksetti ve şimdi üç aydır tekrar yüzde 100 hastalık iznindeyim. İşsizlik sigortası bir ay daha ödeme yaptı ve o zamandan beri başka bir ödeme yapmadı. Bu yasal bir uygulama mı?

Natasa Jevdenić: Evet. Yukarıda da açıklandığı gibi, devam eden bir IV/AI prosedürü sırasında tam işsizlik ödeneği ödenmesi için en az yüzde 20 oranında çalışabilir durumda olmak ve çalışmayı isteme ön koşuldur. Sigortalı kişi hastalık nedeniyle yüzde 100 çalışamaz durumdaysa, İşsizlik Sigortası Yasası'nın normal hükümleri uygulanır. Buna göre, işsizlik sigortası, hastalık nedeniyle iş göremezliğin başlamasından sonraki 30. takvim gününe kadar tam günlük ödenek ödeyecektir. Bundan sonra, günlük ödenekler ancak kişi en az yüzde 20 oranında yeniden çalışabilecek duruma geldiğinde ödenebilir. Bu nedenle, işsizlik sigortasının ödemeyi bir ay ile sınırlandırması doğrudur. (Work, 4.4.24)

1962 doğumluyum ve emeklilik için referans yaşıma 64 yıl 6 ay sonra ulaşacağım. AHV-AVS reformu 21 kabul edilmesiyle birlikte ben de geçiş kuşağına dahil oluyorum. Çalışan kızım Noel'de bir çocuk beklediğini açıkladı. Doğum izninden sonra tam zamanlı olarak işe dönmeyi planlıyor. Kızım işe döndüğünde torunuma ben bakmak istiyorum. Emekli sandığına gittim ve erken emekli olup olamayacağımı sordum. Emekli sandığı bürosu bana emekli maaşımın bir kısmını erken çekmek için başvurabileceğimi söyledi. Zamanlamaya bağlı olarak daha düşük bir oran da ödeme uygulaması olabilirmiş. Kısmi erken emeklilik alıp yarı zamanlı çalışmaya devam edebilir miyim?

Marina Wyss: Evet, bu yeni AHV-AVS yasasının yürürlüğe girdiğinde sunulan yeni bir seçenektir. Artık kısmi emekli maaşı alabilirsiniz. Emekli Sandığı sizin için çeşitli seçenekleri hesaplayabilir. Bu açıklayıcı videolarda daha fazla bilgi bulabilirsiniz. (Work, 16.2.24)

Kız kardeşim geçen hafta kütüphaneci olarak bir iş görüşmesine gitti. Kendisine çocuk sahibi olmak isteyip istemediği sorulmuş. Bölüm müdürünün böyle bir soru sormasına izin var mı?

Gilles Sciboz: Hayır size bu soruyu soramaz. Şirket, başvuru sahibinin ilan edilen pozisyona uygun olup olmadığını anlamak için uygun sorular sormalıdır. Bu, yalnızca doğrudan ilan edilen işle ilgili sorulara izin verildiği anlamına gelir. Bu kapsamı aşan sorular İsviçre Borçlar Kanunu'nu ihlal eder; buna göre işveren, çalışan hakkındaki verileri yalnızca iş ilişkisine uygunluğuyla ilgiliyse sorabilir. Başvuru sahibinin sağlığı veya olası hamileliği ile ilgili sorulara, ancak yerine getirilecek görevler sağlık sorunları veya mevcut bir hamilelik ile bağdaşmıyorsa izin verilir. Örneğin, bir başvuru sahibine ağır yük taşıması gerekiyorsa sırt problemleri olup olmadığı sorulabilir. Ya da iş gece çalışmasını, tehlikeli veya yorucu işleri içeriyorsa hamileliğin seyri hakkında bilgi almak için sorulabilir.

Önceki maaş, medeni durum, sabıka kaydı (finans sektöründe çalışacak bir kişi için mülkiyet suçlarıyla ilgili sabıka kaydı veya opiatla ilgili bir hastanede çalışacaksa uyuşturucu suçları hariç), sağlık sorunları, cinsel yönelim veya din ile ilgili sorular yasaktır.

Kız kardeşinizin çocuk sahibi olma arzusu bir kütüphanecinin görevleriyle doğrudan ilgili değildir. Sonuç olarak, soru kabul edilemez. Bu durumda, kız kardeşiniz "kendini savunma hakkı" olarak adlandırılan yalan söyleme hakkını kullanabilir ve soruyu reddedebilir. (Work, 5.2.24)

Bu yıl 64 yaşıma giriyorum (1960 doğumlu). Geçen yıl personel departmanı bana 2024 yılında emekli olacağımı söyledi. Mola odasında mutlu bir şekilde bu yıl emekli olacağımı açıkladığımda, iş arkadaşlarım bana bunun mümkün olamayacağını söylediler. Benden çokda genç olmayan bir meslektaşım insan kaynakları nın kendisine 65 yaşına kadar emekli olamayacağını söylediğini anlattı. 2024'te emekli olabilir miyim?

Marina Wyss: Evet, siz 64 yaşında emeklilik yaşına ulaşacak son kadın grubundasınız. AHV/AVS 21 reformu 25 Eylül 2022 tarihinde halkın çoğunluğu tarafanından onaylandı. Unia, kadınların emeklilik yaşını yükselttiği için bu bu reforma karşı mücadele etti. Reform 1 Ocak 2024 tarihinde yürürlüğe girdi. Artık normal emeklilik yaşından bahsetmiyoruz. Bunun yerine, hem erkekler hem de kadınlar için 65 olarak belirlenen referans yaşından bahsediyoruz. Vu bu dönemde geçiş nesli için, kadınlar için referans yaşı kademeli olarak her yıl üç ay artırılacaktır. Daha fazla bilgi ve durumunuza uygun tavsiyeler için lütfen Kantonunuzda ki Emekli Sandığı (Ausgleichkasse/ Caisses cantonales de compensation) ile iletişime geçin. (Work, 16.2.24, adaptiert)

Birkaç aydır işsizlik parası alıyorum. Bugün işsizlik sigortası fonundan 1000 CHF’nin üzerinde geri ödeme yapmam gerektiğini söyleyen bir bildirim aldım. Sigortalı kazancımı hesaplarken bir hata yapmışlar. İşsizlik sigortası fonu geri ödeme konusunda ısrar ediyor. Bu doğru olamaz, bu benim hatam değil, onlar düzgün çalışmadılar. Yine de parayı geri ödemek zorunda mıyım?

Natasa Jevdenić: Evet, maalesef. İşsizlik sigortası fonu, hataları tespit edildiğinde bunları düzeltmekle yükümlüdür. Hatadan siz sorumlu değilsiniz, bu doğru, bu tamamen fon tarafından yapılan bir hata. Sigortalı kazancınız çok yüksek hesaplandığı için çok fazla para aldınız. Bu durum «yasadışı olarak alınan yardımlar» olarak adlandırılır ve hatada kimin kusurlu olduğu ile bir ilgisi yoktur, sadece ödenen tazminatın yasal yardımlara karşılık gelmediği gerçeği ile ilgilidir. Bu nedenle geri talep yasal açıdan doğrudur. İşsizlik sigortası fonu geri ödemeyi yapmakla yükümlüdür ve siz de bu miktarı geri ödemek zorundasınız.

Üç yıl önce işsiz kaldım ve işssizlik yardımı aldım. Aynı zamanda geçici işlerde çalıştım. Birkaç işim vardı ve akşamları ve hafta sonları temizlik işleri yapıyordum. İşsizlik sigortası fonu şimdi bu temizlik işlerini beyan etmediğim için benden paramı geri istiyor. Bu işler normal çalışma saatlerimin dışında gerçekleşti ve ben her zaman gerkli dökümanları, her şeyi titizlikle teslim ettim. İşsizlik sigortası fonu şimdi benden para talep edebilir mi?

Natasa Jevdenić: Evet, Federal Yasa‚ nın, Kayıt Dışı Çalışmayla Mücadele Tedbirleri kapsamında, merkezi tazminat dairesi işsizlik sigortasından gelen günlük ödenekleri bireysel hesaplardaki kayıtlarla (IC kayıtları) karşılaştırır.

Çakışan vakalarda, işsizlik sigortası fonu bilgilendirilir ve vakalar ayrıntılı olarak incelenir. Bu nedenle işsizlik sigortası fonu tarafından alınan önlem yasaldır. Temizlik işleriyle ilgili olarak, işsiz kalmadan önce bu işi yapıp yapmadığınız konusunda bir ayrım yapılmalıdır. İşsizlik parası alırken yapılan her türlü çalışma geçici kazanç olarak sayılır. İşsiz kaldıktan sonra işe başladıysanız, bunu geçici kazanç olarak beyan etmeniz gerekirdi. Normal iş yükünüze ek olarak bu temizlik işlerini daha önce de yaptıysanız, bunlar ikincil işlerdir. İşsiz kaldığınız süre boyunca daha fazla çalıştıysanız, bu ara kazanç olarak sayılmalıdır, aksisi olmaz.

Maluliyet sigortası kocama kısmi bir emekli maaşı bağladı. Bu, dört kişilik ailemizi geçindirmek için yeterli değil: ilk çocuğumuzun doğumundan beri iki çocuğa (bir ve üç yaşlarında) ben bakıyorum. İş arıyorum ama şu ana kadar başarılı olamadım. Yeterli paramız olmadığı için sosyal yardıma başvurdum. Sosyal hizmet görevlisi, iş ararken işsizlik parası alabilmem için RAV’a kaydolmamı tavsiye etti. 2020’den beri çalışmadığım halde işsizlik parası alma hakkım var mı?

Marina Wyss: Evet, tüm gerekliliklerin ve özellikle de katkı sürelerinin yerine getirilmesi koşuluyla. RAV’a kayıt yaptırdığınızda, belirli bir süre boyunca primlerin ödendiği (prim dönemleri) çerçeve dönem olarak adlandırılan bir dönem açılır. Kural olarak, işsizlik yardımı almaya hak kazanmak için son iki yıl içinde 12 ay çalışmış olmanız gerekir. Yasa, kendilerini on yaşından küçük çocuklarını yetiştirmeye adamış olan sigortalılar için bir istisna öngörmektedir: prim süreleri iki yıl yerine son dört yıl içinde tamamlanmış olmalıdır. Her ek çocuk doğumu, hak kazanma süresini uzatmaktadır. Sizin durumunuzda, eşinizin engelli olması da belirleyicidir. Yasa bu gibi durumlarda katkı sürelerinden muafiyet bile öngörmektedir. (Work, 15.12.2023)